Keinsmerwiel
De Westfriese Omringdijk dateert uit de dertiende eeuw, maar toen had men nog niet de mankracht, organisatie en middelen om een sterke dijk te bouwen. Daardoor brak de dijk bij stormvloed dikwijls door. Het binnenstromende water was soms zo sterk, dat het een meters diep kolkgat uitspoelde. Zo'n kolk noemen we een wiel. We staan hier bij het Keinsmerwiel, dat vernoemd is naar het nabijgelegen dorpje Keinse. Het meet 200 bij 200 meter.
Het Keinsmerwiel was zo diep, dat het niet gedicht kon worden. Men moest daarom een nieuw stuk dijk eromheen bouwen. Zo kreeg de oorspronkelijk rechte Omringdijk een kronkel. Zulke plotselinge bochten kom je op meer plekken tegen. De oorzaak is meestal een eeuwenoude dijkdoorbraak.
Het Keinsmerwiel is ontstaan door een dijkdoorbraak tussen 1200 en 1597. Dat jaar werd de Zijpe definitief ingepolderd. De Zijpe was een lang, zanderig bekken, dat in open verbinding met de Zuiderzee stond. Er waren al pogingen gedaan om het gebied te bedijken – voor het eerst in 1552 -, maar tot twee keer toe waren de dijken door stormvloed verwoest.
Tot Keinse aan toe (pijl op de kaart) was de Omringdijk nu afgeschermd door de Zijpepolder, maar ten oosten van het dorp lag de dijk nog steeds aan zee. Lang duurde dit niet, want in 1610 viel de polder de Wieringerwaard droog. Van Krabbendam tot Kolhorn was de Omringdijk (rode lijn) niet langer een zeedijk: bijna twintig kilometer. Dit scheelde de waterschappen enorm in onderhoudskosten.
Vier waterschappen beheerden de Westfriese Omringdijk. De twee naar het westen gelegen waterschappen, het Geestmerambacht en de Schager- en Niedorper Koggen, profiteerden van de inpolderingen. Door de drooglegging van de Zijpe (groen), Wieringerwaard (rood), Heerhugowaard (geel), Schermer (blauw) en later de Waard en Groet (lichtblauw) werd hun gedeelte van de Omringdijk niet langer op de proef gesteld door groot oppervlaktewater.
In 1519, toen Keinse nog aan zee lag, werd er bij het dorp een Mariakapel gesticht. Daarin stond een Mariabeeld dat een paar jaar eerder was aangespoeld. Algauw kwam er een heuse verering op gang. Er gingen verhalen over beden die Maria had verhoord, en het water uit de put zou een geneeskrachtige werking hebben. Het was ook de tijd waarin het protestantisme opkwam. In 1566 brak de Beeldenstorm los. De kapel ontkwam er niet aan: in 1586 werd hij verwoest. Het huidige gebouw dateert uit 1956 en staat aan de Omringdijk.
Het Mariabeeld was sinds de verwoesting van de kapel spoorloos, totdat een familie uit Heerhugowaard in de jaren negentig een houten beeld, een erfstuk, naar het Westfries Museum bracht. Daar staat het nog. Het is niet te zeggen of dit de Maria van Keinse is, maar sommigen weten het zeker. Zij wijzen op de kracht die het 15e-eeuwse beeld uitstraalt, een energie die aanwezig is op zogenaamde leylijnen. De kapel en de put staan op een knooppunt van zulke lijnen.