Verbetering natte infrastructuur Noordkop

Wat gaat er gebeuren?

Langs de Waddenkust is de overgang van zout naar zoet water naar het achterland vrij abrupt. Voor veel vissoorten is een geleidelijke overgang belangrijk. Dat gaat deels om vissen die tussen de Waddenzee en het IJsselmeer trekken en deels om vissen die beter gedijen in brak water (een combinatie van zoet en zout). In het project Noordkop lossen we dit op door een ca 14 ha brakke overgangszone te creëren met gedempt getijde (doorstroming) in het Spuikanaal bij Oostoever. Dit kan alleen als we de hoeveelheid zout water goed kunnen beheersen. Te veel zout water heeft onder andere een negatief effect op de landbouw, die afhankelijk is van zoet water. 
Dit beheersen doen we op een aantal manieren: we bouwen een gemaal bij Oostoever en een zoutwaterbarrière ter hoogte van Kooijsluis. Als derde bouwen we een automatisch waterbeheersysteem dat zowel op de hoeveelheid water als op het zoutgehalte stuurt. Zo kan in het meest westelijke deel van de Amstelmeerboezem meer zout worden toegelaten terwijl tegelijkertijd de zoetwatervoorziening voor de landbouw op peil blijft.
Daarnaast maken we het makkelijker voor vissen om de Spuisluis Oostoever en de Stontelerkeersluis te passeren door het aanleggen van twee vispassages. Ook leggen we paai- en opgroeiplaatsen voor vissen aan en hoogwatervluchtplaatsen voor vogels in het Amstelmeer.

Via deze pagina houden we u op de hoogte van de ontwikkelingen rond de onderdelen van dit project:

• Gemaal
• Vispassages (Oostoever en Stontelerkeersluis)
• Vispaai- en opgroeiplaatsen
• Zoutbarrière
• Automatisch waterbeheersysteem
• Vismonitoring

Webinar

Op 24 juni 2024 organiseerden we een informatief webinar over het project. 

Webinar bekijken

De vragen die het meest werden gesteld tijdens het webinar en de bijbehorende antwoorden vindt u op de pagina Veelgestelde vragen webinar Noordkop.

Bent u benieuwd hoe vismigratie eruitziet? We leggen het hieronder uit in een korte animatiefilm.

Verbetering vismigratie

Van de maatregelen profiteren twee typen vissen. De zogenaamde getijdemigranten: dit zijn vissen die gebruik maken van opkomend tij om de polder binnen te komen. En de trekvissoorten die een geleidelijke zoet-zout overgang nodig hebben om te acclimatiseren. Voorbeelden zijn de glasaal en de driedoornige stekelbaars. De brakke overgangszone is ook van belang voor vissoorten die jaarrond in de brakke overgangszone leven. Juist deze drie groepen ontbreken op dit moment vrijwel volledig, maar zijn wel belangrijk omdat het voortbestaan van deze vissen ernstig bedreigd wordt... 
Het gebied functioneert als leefgebied èn als doorgang tussen Waddenzee, het Noord-Hollands achterland en het IJsselmeer. Ook zorgen de maatregelen voor een betere bereikbaarheid vanuit het IJsselmeer naar de Amstelmeerboezem en het achterland, en andersom.  
In het project maken we het makkelijker voor vissen om de Spuisluis Oostoever en de Stontelerkeersluis te passeren door het aanleggen van twee vispassages. Ook leggen we paai- en opgroeiplaatsen voor vissen aan en hoogwatervluchtplaatsen voor vogels in het Amstelmeer.

Toekomstbestendigheid Amstelmeerboezem en gemaal Oostoever

Het maatregelenpakket is een investering voor verbetering van de vismigratie. Een bijkomend effect is dat we de toekomstbestendigheid van de Amstelmeerboezem vergroten. In de huidige situatie watert de Amstelmeerboezem af op de Waddenzee via de Spuisluis Oostoever. Daarbij maken we gebruik van de zwaartekracht; het water stroomt de Waddenzee in als het water op het wad lager is dan in de boezem. Er is geen gemaal dat actief water uitmaalt. 
Op dit moment is daar ook geen noodzaak voor. Op de langere termijn gaat dit veranderen. Door stijging van de zeespiegel neemt de mogelijkheid af om onder vrij verval het water te spuien. Tegelijkertijd neemt de hoeveelheid af te voeren water toe door steeds meer en intensievere regenbuien. Hierdoor neemt de kans op wateroverlast toe of zal relatief brak water uit het Balgzandkanaal in overlastsituaties afgevoerd moeten worden naar de Schermerboezem. Dit is een risico voor het voldoende beschikbaar houden van zoet water om verzilting tegen te gaan. Met het nieuw te bouwen gemaal en de bijbehorende maatregelen spelen we in op deze toekomstige risico's op wateroverlast en verzilting. Ook geeft het geautomatiseerde waterbeheersysteem betere sturingsmogelijkheden, zodat zuiniger kan worden omgegaan met het zoete water.

Het gemaal wordt ten westen van Spuisluis Oostoever gebouwd en krijgt een vispassage die het voor vissen mogelijk maakt om beide kanten op de waddendijk te passeren. 

Planning

Het project Noordkop is verdeeld in drie fasen: Verkenning, Planuitwerking en Realisatie. Het project bevindt zich op dit moment in de verkenningsfase. In deze opstartfase bekijken we per maatregel wat de beste oplossing is; het zogenaamde voorkeursalternatief. Waar het nodig is, voeren we onderzoek uit.

Gemaal Oostoever is het laatste onderdeel van het project dat uitgevoerd wordt. De oplevering is eind 2027 gepland. Het ontwerp van het gemaal, gemaakt door architectenbureau KBNG, is klaar. De voorbereidingen voor de aanbesteding van de bouw zijn gaande. 

Vergunningen

De watervergunningen voor de vispaai- en opgroeiplaatsen en voor het gemaal met vispassage Oostoever zijn definitief verleend. Er zijn geen zienswijzen ingediend. Thans wordt gewerkt aan de omgevingsvergunningen (Bopa) voor het gemaal met vispassage en de vispaaiplaats De Hoelm. Zodra deze ter inzage worden gelegd informeren wij u via deze site.

Met wie werken we samen?

Vier partijen financieren het project 'Verbetering natte infrastructuur Noordkop', namelijk het Waddenfonds, provincie Noord-Holland, Rijkswaterstaat en HHNK. Daarom werken we intensief samen met deze partijen en is afstemming en verantwoording van de projecten naar deze financiers cruciaal. Binnen het project is er contact met belanghebbenden zoals de gemeenten Den Helder en Hollands Kroon, de LTO, Landschap Noord-Holland en de beroeps-en sportvisserij. 
Het project Noordkop is onderdeel van Ruim Baan voor Vissen 2: een samenwerking van de vier noordelijke waterschappen, Van Hall Larenstein en het Waddenfonds. Deze samenwerking is gericht op verbetering van vismigratieroutes en herstel van de ecologische relatie tussen Waddenzee en het achterland.

Welk beleid ligt aan het project ten grondslag?

Dit project wordt uitgevoerd als onderdeel van het maatregelenpakket Kaderrichtlijn Water 3e planperiode. Dit maakt onderdeel uit van de afspraken die op Europees niveau zijn gemaakt om het oppervlaktewater schoner te maken. Zie de pagina Gezond water.

Meer weten?

Voor meer informatie over dit project kunt u contact opnemen via ons contactformulier of via telefoonnummer 072  582 8282.