Monitoring en onderzoek

Wij doen voortdurend onderzoek naar de waterkwaliteit. Zo kunnen we het ecologische systeem in ons gebied goed begrijpen en betere maatregelen treffen op plaatsen waar de waterkwaliteit niet goed is. De belangrijkste resultaten lees je terug in de jaarlijkse monitoringsrapportage.

Watersysteemanalyses

De afgelopen jaren hebben we uitgebreide watersysteemanalyses gedaan. In het hoofdrapport staat meer uitleg over de verschillende onderdelen zoals de geschiedenis, grondgebruik, het watersysteem en ecologie. Hollands Noorderkwartier is opgedeeld in 51 gebieden die allemaal zijn omschreven in 7 deelrapporten; Boezemwateren, Polders Texel, Wieringerland, West-Friesland, Kennemerland, Laag-Holland en de Duingebieden. Ook de huidige waterkwaliteit, knelpunten en mogelijke maatregelen worden in deze rapporten voor elke gebied besproken.

Monitoring waterkwaliteit

De huidige waterkwaliteit is bepaald aan de hand van metingen die wij elk jaar uitvoeren. Voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) monitoren we verspreid door ons beheergebied op ecologische en chemische doelen. Voor de ecologische doelen controleren we het water op de aanwezigheid van algen, waterplanten, kleine waterdieren en vissen. Ook kijken we naar andere kenmerken van het water zoals het fosfaat- en stikstofgehalte, de concentratie van zuurstof, het zoutgehalte, de zuurgraad en het doorzicht. De chemische KRW-doelstellingen hebben betrekking op 45 gevaarlijke en giftige stoffen (prioritaire stoffen) en 77 zogenaamde 'specifieke verontreinigende stoffen'. Tijdens de monitoring onderzoeken we of deze stoffen aanwezig zijn in het oppervlaktewater en als ze aanwezig zijn of ze aan de wettelijke norm voldoen.

Daarnaast is er een aparte monitoring van gewasbeschermingsmiddelen op locaties in de buurt van verschillende type teelten, zoals bollen en akkerbouw maar ook in stedelijk en natuurgebied. Deze monitoring is voor onze eigen inzichten en handhaving, maar deels ook voor het Landelijk Meetnet gewasbeschermingsmiddelen en de bestrijdingsmiddelenatlas.

Alle data die wij verzamelen voor beide type monitoring is terug te vinden op de website Aquadesk, die na gratis registratie voor iedereen te bekijken is.

Zwemwater

Wij zorgen er samen met het laboratorium Stichting Waterproef voor dat de 31 officiële zwemlocaties in onze wateren maandelijks worden bemonsterd op zwemwaterparameters. Denk daarbij aan blauwalgen die giftig kunnen zijn en diverse bacteriën waaronder E-coli. Daarnaast meten we doorzicht, temperatuur, pH e.d. Al deze zaken hebben invloed op de zwemwaterkwaliteit.

De officiële zwemlocaties zijn te herkennen aan grote blauwe borden bij de zwemplek buiten en zijn ook te vinden op de website  www.zwemwater.nl. Hier wordt bijgehouden wat er is gemeten en wat de uitslag is van de metingen. Zie voor meer informatie de pagina Zwemwater.

Monitoring natuurvriendelijke oevers

Aan het eind van 2027 moet al het oppervlaktewater in Nederland voldoen aan de doelstellingen van de KRW. De aanleg van natuurvriendelijke oevers (nvo's) is één van de maatregelen die wij als waterbeheerder gebruiken om de waterkwaliteit te bevorderen. Nu is de vraag: hoeveel draagt de aanleg van nvo's bij aan het halen van deze doelstellingen? Om de effecten op de waterbeestjes (macrofauna) en planten (macrofyten) te monitoren, is in 2014 het NVO-meetnet opgezet met daarin 40 nvo's verspreid in ons beheergebied.

Vergeleken met de nulmeting geeft het laatste meetjaar op dezelfde locatie een heel positief beeld. Op meer dan 90% van de nvo's is het aantal plantensoorten en het aantal gevonden waterbeestjes (macrofauna taxa) gestegen. Ook al voldoen niet alle nvo's aan de waterkwaliteitsdoelstellingen van de KRW; de aanleg van nvo's draagt op de meeste locaties wel bij aan een hogere score. De aanleg van de nvo's heeft tot nu toe dus een groter effect op de stijging van het aantal soorten dan op de KRW-score. De monitoring laat zien dat de aanleg van nvo's in ieder geval positief bijdraagt aan de biodiversiteit (zie artikel of uitgebreide rapportage).

Ecoscans stedelijk water

Naast de reguliere monitoring voeren we jaarlijks in één of meerdere gemeentes een Ecoscan stedelijk water uit. Zo onderzoeken en beoordelen we al het water binnen de bebouwde kom en alle primaire watergangen buiten de bebouwde kom op Ecologie Oever, Ecologie Water en Beleving. Een Ecoscan is een toetsing van trajecten met behulp van het ecologisch beoordelingssysteem voor stadswateren van de Stowa. We maken voor elk traject een vegetatieopname en noteren de bedekkingsgraad, vegetatiestructuur en de morfologische en hydrologische kenmerken. Elk traject krijgt een beoordeling in vijf klassenniveaus, van goed tot slecht, voor de karakteristieken Beleving, Ecologie Oever en Ecologie Water. Wilt u meer weten over Ecoscans stedelijk water, neem dan contact met ons op.

Onderzoek

Kennis is van groot belang voor een regionale waterbeheerder. In de snel veranderende wereld is het ondanks de brede en gemakkelijke verspreiding van kennis nog steeds van groot belang om zelf over de juiste en actuele kennis te beschikken, deze te kunnen doorgronden en toe te kunnen passen. Daarom zetten wij sinds jaar en dag in op het doen van toegepast onderzoek. Op gebied van waterkwaliteit heeft dit bijvoorbeeld betrekking op nieuwe meettechnieken (zie hieronder), broeikasgasemissies, passive sampling en effectanalyse van bijvoorbeeld aquathermie. Ook de komst van (invasieve) exoten en een goede aanpak voor als deze soorten problemen veroorzaken, wordt goed in de gaten gehouden, zie bijvoorbeeld de pagina Rivierkreeften. 

eDNA

Wij monitoren oppervlaktewateren om inzicht te krijgen in de ecologische toestand van een water en om aangrijpingspunten te vinden voor het verbeteren van deze toestand. De laatste jaren zijn er verschillende kansrijke nieuwe monitoringmethoden met environmental DNA (eDNA) ontwikkeld. Wij volgen deze nieuwe ontwikkeling op de voet en zijn aangesloten bij verschillende pilots en onderzoeksprojecten zoals TKI DNA Diatom Biosensor en eDNA voedselwebanalyses voor systeembegrip en toestandsbepaling.

Aquathermie

Waterschappen kunnen een bijdrage leveren aan de energietransitie door oppervlaktewater en afvalwater 'beschikbaar te stellen' voor warmteonttrekking. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bewezen technieken zoals warmtewisselaars, warmtetransport en Warmte-Koude Opslag (WKO). Relatief nieuw is de koppeling met de watersystemen die door waterschappen worden beheerd. Dit leidt tot een behoefte aan nieuwe kaders en randvoorwaarden waarbinnen de onttrekkingen plaats kunnen vinden. In samenwerkingsverbanden wordt onderzoek gedaan naar de effecten van warmteonttrekking vanuit verschillende typen wateren. Met name het effect van temperatuurveranderingen op ecologische factoren speelt daarbij een belangrijke rol. Bij kleinere watergangen kan ook de noodzakelijke doorstroming randvoorwaarden stellen aan de mogelijkheden voor onttrekkingen. Het onderzoek moet leiden tot duidelijke kaders voor de toepassing van aquathermie. Zie voor meer informatie de pagina Aquathermie.