Schotbalkenloods De Haukes
Pal naast wandelstartplaats De Haukes staat een op het eerste gezicht onopvallend monument: de schotbalkenloods van De Haukes, tegenwoordig vooral bekend van de jachthaven bij het dorp. Toen Wieringen nog een eiland was kwamen reizigers van het vasteland hier al aan wal, al duurde het tot 1892 voordat er een haven werd aangelegd.
De schotbalkenloods is nauw verbonden met die haven en werd gebouwd in 1931. Het rechthoekige gebouwtje is gemaakt van hout en was oorspronkelijk geheel zwart geteerd. Tegenwoordig is een deel zwart geverfd. De wanden bestaan niet uit sluitende planken, maar uit lamellen, zodat de wind door de loods kan waaien. Twee houten schuifdeuren geven toegang tot de in de loods opgestapelde balken.
De schotbalken zijn bestemd voor de coupure of doorsteek in de Westerlanderdijk, die in de tijd dat Wieringen een eiland was de lage Westerlanderkoog beschermde tegen hoogwater. Het was rond 1800 nog een wierdijk, dat wil zeggen dat het aarden dijklichaam aan de zeezijde was versterkt met een wierriem of wierdijk, samengesteld uit wier en hout. Dat wier was eigenlijk Groot Zeegras dat met name rondom Wieringen goed groeide in de Zuiderzee.
Wieringen was dan ook het centrum van de wiervisserij. Met name in de buurt van De Haukes waren veel gronden met Groot Zeegras en er werd veel wier in het buurtschap aan land gezet. Het werd gedroogd in speciaal daarvoor gebouwde wierschuren. Wierdijken bouwde men op een gegeven ogenblik niet meer, maar tot in de 20ste eeuw was gedroogd wier van Wieringen veel gevraagd als kussen- en matrasvulling.
Vrijwel overal werden in de loop der tijden wierdijken vervangen door aarden dijken met steenglooiing, maar op Wieringen bleven de wierdijken aan de zuidkant van het eiland nog lang in gebruik. In 2020-2021 werd de enige nog bestaande wierdijk tussen het oude eiland en de polder Waard-Nieuwland hersteld. Een fiets- en wandelroute die begint in De Haukes voert over dit cultuurhistorisch monument.
Toen de Wieringermeer net droog was gemaakt werd langs de nieuwe haven een weg aangelegd naar de zojuist gebouwde Haukessluis, die de Slootvaart in de nieuwe polder verbindt met het Amstelmeer. Van daar loopt de weg verder de Wieringermeer in. Om verkeershinder tegen te gaan werd in 1931 in de oude Wierdijk een coupure gemaakt. Aan weerszijden verrees een betonnen muurtje met twee sleuven.
Als hoog water De Haukes bedreigt, worden de balken uit de nabijgelegen loods gehaald en laat men ze zakken in de sleuven. Ook andere havens hebben dergelijke coupures, zoals bijvoorbeeld Den Oever. De visserijhaven van dit dorp ligt buitendijks, maar het verkeer kan door de coupure makkelijk op het haventerrein komen. De coupure in Den Oever is versterkt met grote deuren en kan bij hoog water nog sneller worden gesloten.
De schotbalkenloods bij de Haukes is nog steeds in gebruik en wordt één keer per jaar getest, voor het geval dat het peil van het Amstelmeer te veel stijgt. Het gebouwtje vormt samen met de coupure en de dijk een functioneel cultuurhistorisch ensemble. Het herinnert aan de tijd dat Wieringen nog was omgeven door de zee, en in de haven van De Haukes niet alleen plezierjachten maar ook vissersscheepjes aanmeerden.
Extra
- Deze fietsroute door de Wieringermeer en over Wieringen komt langs de schotbalkenloods van De Haukes:
- Het traject Den Helder-Harlingen van de Kustroute komt er ook vlak langs, maar dan is een kleine omweg nodig.
- Het Nederlands Kustpad 2 komt in etappe 12 langs de schotbalkenloods.
- Etappe 6 van het Noord-Hollandpad eindigt in De Haukes.
- Daarnaast is er een drietal kleinere routes met als startpunt De Haukes. De Damroute, de Westerkliefroute en de Postbootroute.