Sassluis Enkhuizen
De monumentale sluis is in 1827 gebouwd. Daarmee werd de stad afgesloten van de voormalige Zuiderzee. Voor betere bescherming van de stad Enkhuizen zijn in januari 2022 twee nieuwe sets sluisdeuren aan de noordzijde geplaatst.
Havenstad Enkhuizen
In de 17de eeuw was Enkhuizen een van de welvarendste steden van Nederland. De stad was de grootste haringstad van het gebied. De complete buizenvloot van het Noorderkwartier vertrok vanuit Enkhuizen en bracht daar de vangst aan wal. Daarnaast was er ook een regionale afdeling van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in de stad gevestigd.
Enkhuizen was tot de bouw van de Sassluis niet voorzien van een sluis. Het water uit de Zuiderzee kon dus vrij de stad in- en uitstromen. Tussen 1817 en 1819 werden de eerste plannen gemaakt voor de bouw van een zeesluis, maar deze zijn niet direct uitgevoerd.
Op 4 februari 1825 dreigde Enkhuizen tijdens een stormvloed in het Zuiderzeegebied onder water te lopen. Doordat Enkhuizenaren de kaden ophoogden en de wind na de middag afnam, bleef de stad deze ramp bespaard. Door deze storm bleek een nieuwe sluis dringend noodzakelijk voor de waterveiligheid van de stad. De Sassluis werd in 1827 gebouwd naar ontwerp en onder supervisie van Rijkswaterstaat, maar kwam daarna in beheer en eigendom van de gemeente Enkhuizen. In 1995 is de sluis overgedragen aan het toenmalige Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen.
Schutsluis
De Sassluis is een schutsluis en beschermt de laaggelegen binnenhaven (de Oude Haven) en de omgeving van Enkhuizen tegen hoogwater op het IJsselmeer. Het oorspronkelijke ontwerp van de sluis bestond uit een sluiskolk met aan beide zijden twee sets deuren. Met behulp van de sluis konden de schepen het verschil in waterpeil tussen het binnen- en buitenwater overbruggen. Voor de aanvang van de restauratie in 2021-2022 waren alleen de hoge vloeddeuren aan de buitenzijde nog aanwezig. De overige drie deurstellen waren verwijderd.
Nieuwe deuren voor de sluis
In 2017 voldeed de Sassluis niet meer aan de huidige veiligheidseisen. Bij een superstorm met hoog water (een halve meter boven NAP) bestond geen zekerheid dat de sluis het water voldoende kon keren. Hij moest daarom worden verbeterd. In 2020 is de sluis drooggezet zodat deze kon worden geïnspecteerd op de bouwkundige staat en zijn de exacte afmetingen vastgesteld. Naar aanleiding hiervan is besloten de sluis te voorzien van twee nieuwe sets houten sluisdeuren (elk 10.000 kg). Deze deuren zijn geplaatst aan het binnenhoofd (noordzijde) en sluiten automatisch bij hoog water. Dat gebeurt via de kaapstaanders op de sluismuur. De oude vloeddeuren in het buitenhoofd zijn uit de sluis getakeld en hebben een onderhoudsbeurt gehad.
De massieve hardhouten sluisdeuren zijn in Kampen (deels) met de hand op maat gemaakt. De deuren werden daarna over het water vervoerd naar Enkhuizen.
Ook moesten de twee defecte schuiven in het omloopriool van de sluis worden hersteld. Door het omloopriool kon men vroeger de schutsluis naar het gewenste waterpeil vullen om het verschil te overbruggen. De schuiven in de omloopriolen sloten echter niet goed meer en er bleef buitenwater de sluis instromen. Daarnaast werden het voegwerk, het metselwerk en de natuursteen op veel plekken opgeknapt. Het werk kwam op 1 april 2022 gereed, net op tijd voor het vaarseizoen.
Omgeving Sassluis
Direct naast de sluis staat aan de westzijde de Drommedaris. Dit was de oorspronkelijke toegangspoort van de stad. Het gebouw is neergezet als verdedigingswerk bij de ingang van de Oude Haven. Naast de sluis ligt sinds 1996 de opslag voor de schotbalken. Door het neerlaten van gestapelde schotbalken in een sleuf in de kolk kan de sluis worden afgesloten. Daar staat ook het Rijksgetijmeterhuisje. Dit huisje is in 1880 geplaatst door de Rijkswaterstaat. Hierin konden met een zelfregistrerende peilschaal de waterstanden in de Zuiderzee worden gemeten.
