Peilschaalpaal Edam
Hij valt bijna niet op. Deze peilschaalpaal is een van de kleinste Rijksmonumenten in Edam. Enigszins uit het lood, staat de hardstenen gedenkpaal onder een boom tussen de dijk en de oude sluiswachterswoning van de Zeesluis. Als je goed kijkt, is er een belangrijke inscriptie op deze paal uit de 18e eeuw te zien.
Stormvloed van 1775
In de nacht van 14 op 15 november 1775 was er een zeer sterke noordwesterstorm. Door flinke rukwinden en veel water dat vanuit de Noordzee de Zuiderzee in werd gejaagd, steeg het water erg snel. Deze stormvloed veroorzaakte zes doorbraken langs de Zeevangszeedijk ten noorden van Edam. De hele polder de Zeevang kwam blank te staan. Doordat het al laat in het jaar was, stonden de koeien al op stal en konden worden gered. Ze werden onder andere de Beemster in gedreven. De schapen liepen wel buiten en daarvan zijn uiteindelijk duizenden verdronken.
Die nacht gingen werklieden naar de dijk om te helpen. Rond half drie 's ochtends liep de in Edam woonachtige dijkgraaf Costerus van de Zeevang vanuit de stad langs het Oorgat naar de dijk om te kijken hoe de zaak er voor stond. Hij kwam alleen niet ver. De huidige Zeesluis was er toen nog niet, het water werd toen gekeerd door de wat verder landinwaarts gelegen Sassluis. De zee stroomde daar aan alle kanten overheen en Costerus moest rechtsomkeert maken. Om drie uur 's ochtends werd door middel van het luiden van de noodklok en tromgeroffel de bevolking gewaarschuwd. De bewoners van de huizen ten noorden van het Oorgat moesten vluchten voor het over de dijk stortende water.
Inscripties
Door deze stormvloed van 1775 bleek dat de alarmering bij hoge waterstanden niet goed was. Daarom is deze peilschaalpaal geplaatst. Op de bijna 2½ meter hoge paal zitten twee merken. Het bovenste merk geeft aan: ’s morgens drie uren. Dat is het peil dat in de stormnacht van 1775 om 3:00 's nachts is bereikt.
Het onderste merk geeft aan: Volk na dyk. Als het water tot dit peil was gestegen, dan moesten alle mannen uit de Zeevang met schoppen naar de dijk toekomen. Hier moesten ze zandzakken neerleggen en dijkzeilen op de bedreigde plekken spannen. Zo kon hopelijk worden voorkomen dat die het nog eens begaf.
Extra