Gedempte Boerensluis, Krommenieër-Woudpolder

Oorspronkelijk was Het Woud één gebied met Markenbinnen, onderdeel van de gemeente Uitgeest. In de eerste helft van de 17de eeuw werden echter nieuwe waterwegen gegraven die nodig waren om de afwatering van de Schermerboezem te verbeteren. Markenbinnen werd bij de polder Starnmeer getrokken maar er woonden veel boeren met land aan de overkant van de vaart, in het Woud.

Door de droogmakingen kreeg het onbedijkte oude land veel wateroverlast, reden waarom in de jaren 1650-1651 ook Het Woud werd bedijkt en bepolderd. Er werden in de dijken vijf schutsluizen aangebracht, waaronder de Boerensluis tegenover Markenbinnen en de Woudaapsluis tegenover de Tap- of Tochtsloot. Zo konden de boeren met land in Het Woud naar hun weilanden komen. Wie door de sluizen van Het Woud wilde moest daar schutgeld voor betalen, waar het sluisonderhoud van werd betaald.

Omdat zoveel Woudboeren in Markenbinnen woonden, werd met name de sluis recht tegenover dat dorp veel gebruikt. Daaraan ontleende de sluis waarschijnlijk zijn bijnaam Boerensluis. In de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw waren er nog zo’n tien ‘vaarboeren’ die met hun vee, hooi en melk heen en weer voeren. De sluizen waren lange tijd van hout. Toen ze in de 19de eeuw in verval raakten, werden ze gedempt of vervangen door nieuwe in baksteen gebouwde sluizen.

Een voorbeeld van zo’n vaarboer uit Markenbinnen was Willem Noom (1833-1899). Hij werd in 1859 tot hoofdingeland van polder Het Woud gekozen. Later werd hij heemraad en in 1884 dijkgraaf, wat hij bleef tot zijn overlijden. Toen in 1898 de houten Boerensluis werd vervangen door een stenen sluis werd een gedenksteen aangebracht waarop de naam van Willem Noom bovenaan prijkt. Naderhand zaten afstammelingen van hem ook in het polderbestuur.

Bij de sluis stond sinds 1898 ook een sluiswachterswoning. In 1896 kreeg de Boerensluis er een taak bij: het werd een waterinlaatpunt voor een onderwaterzetting. De forten van Markenbinnen en Krommeniedijk waren onderdelen van de Stelling van Amsterdam, die diende om de hoofdstad in oorlogstijd te beschermen tegen buitenlandse invallers. Het land rondom de forten werd dan onder water gezet. De polder Het Woud maakte deel uit van de inundatiezone.

Inundatie van Het Woud gebeurde voor het eerst door het Nederlandse leger in mei 1940 toen de Duitsers binnenvielen. De polder werd na de slechts vijf dagen durende oorlog snel weer drooggemalen. In de lente van 1944 zette de Duitse bezetter de polder opnieuw onder water. Nu bleef Het Woud een jaar drijvende: pas in mei 1945 werd hij drooggemalen. Overal groeiden waterplanten en een jaar lang was de polder een watervogelparadijs geweest.

Na de oorlog was de Boerensluis nog lang belangrijk, maar rond 1980 wilde het waterschap de vervallen sluis dempen. In 1983 werd de Woudpolder ontsloten door een weg waarmee het niet langer een vaarpolder was. Alleen de achterkleinzoon van Willem Noom gebruikte de sluis nog veel, maar zijn veebedrijf werd verplaatst. Herstel zou veel geld kosten en bovendien leverde de golfslag van het scheepvaartverkeer op de Markervaart gevaar op voor de wrakke sluis.

In 1984 werd de Boerensluis daarom gedempt. De sluismuren werden gehandhaafd als monument. De gedenkstenen zouden worden verplaatst zodat fietsers en wandelaars ze goed konden zien. Ook werd een gedenksteen ter gelegenheid van de demping geplaatst. Helaas raakte een van de twee oudere gedenkstenen zoek. De Woudaapsluis is tegenwoordig de enige overgebleven sluis van Het Woud.

Extra

De gedempte Boerensluis komt aan de orde in de tweede aflevering van de documentairereeks Langs de Hollandse Waterlinies, minuut 09.34-11.41.

In onderstaand fragment ziet u de Boerensluis in werking. Dit fragment is afkomstig uit een langer filmpje over de laatste vaarboeren van Het Woud, de Nooms uit Markenbinnen.